🙏🌹🙏🌹🙏🌹
Please do adopt top lines as appended below :
Be remain blessed.🙏
*Please cover your head & Remove your shoes before reading Hukamnama sahib Ji*🌹
Amrit wele da mukhwakh shri Harmandar sahib amritsar sahib ji, Ang-542-543,
01-September-2024
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਦਾ ਮੁੱਖਵਾਕ ਜੀ
ਰਾਗੁ ਬਿਹਾਗੜਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਮਨ ਮੋਹਨਾ ਘਟ ਸੋਹਨਾ ਪ੍ਰਾਨ ਅਧਾਰਾ ਰਾਮ ॥ ਸੁੰਦਰ ਸੋਭਾ ਲਾਲ ਗੋਪਾਲ ਦਇਆਲ ਕੀ ਅਪਰ ਅਪਾਰਾ ਰਾਮ ॥ ਗੋਪਾਲ ਦਇਆਲ ਗੋਬਿੰਦ ਲਾਲਨ ਮਿਲਹੁ ਕੰਤ ਨਿਮਾਣੀਆ ॥ ਨੈਨ ਤਰਸਨ ਦਰਸ ਪਰਸਨ ਨਹ ਨੀਦ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀਆ ॥ ਗਿਆਨ ਅੰਜਨ ਨਾਮ ਬਿੰਜਨ ਭਏ ਸਗਲ ਸੀਗਾਰਾ ॥ ਨਾਨਕੁ ਪਇਅੰਪੈ ਸੰਤ ਜੰਪੈ ਮੇਲਿ ਕੰਤੁ ਹਮਾਰਾ ॥੧॥ {ਪੰਨਾ 542}
ਪਦਅਰਥ: ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤਮ = ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ। ਮੋਹਨਾ = ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲਾ। ਘਟ ਸੋਹਨਾ = ਹਰੇਕ ਘਟ ਵਿਚ ਸੋਭ ਰਿਹਾ। ਪ੍ਰਾਨ ਅਧਾਰਾ = ਜਿੰਦ ਦਾ ਆਸਰਾ। ਅਪਰ ਅਪਾਰਾ = ਪਰੇ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਬੇਅੰਤ। ਲਾਲਨ = ਹੇ ਲਾਲ! ਕੰਤ = ਹੇ ਕੰਤ! ਨੈਨ = ਅੱਖਾਂ। ਦਰਸ ਪਰਸਨ = ਦਰਸਨ ਦੀ ਛੂਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ। ਰੈਣਿ = ਰਾਤ। ਵਿਹਾਣੀਆ = ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਜਨ = ਸੁਰਮਾ। ਬਿੰਜਨ = ਭੋਜਨ। ਸੀਗਾਰਾ = ਸਿੰਗਾਰ। ਪਇਅੰਪੈ = ਚਰਨੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਪੈ = ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੰਤੁ = ਖਸਮ {ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਕੰਤ’ ਅਤੇ ‘ਕੰਤੁ’ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਵੇਖੋ}।੧।
ਅਰਥ: (ਹੇ ਭਾਈ!) ਪਰਮਾਤਮਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਭ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਭ ਸਰੀਰਾਂ ਵਿਚ ਸੋਭ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਭ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਇਆ ਦੇ ਘਰ ਗੋਪਾਲ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਸੋਭਾ (ਪਸਰ ਰਹੀ) ਹੈ, ਬੜੀ ਬੇਅੰਤ ਸੋਭਾ ਹੈ।
ਹੇ ਦਿਆਲ ਗੋਬਿੰਦ! ਹੇ ਗੋਪਾਲ ਹੇ ਪਿਆਰੇ ਕੰਤ! ਮੈਨੂੰ ਨਿਮਾਣੀ ਨੂੰ ਮਿਲ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇਰੇ ਦਰਸਨ ਦੀ ਛੂਹ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਰਸਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰਾਤ ਲੰਘਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, (ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ) ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਰਮਾ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ (ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦਾ) ਭੋਜਨ ਹਰਿ-ਨਾਮ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ (ਆਤਮਕ) ਸਿੰਗਾਰ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ। ਨਾਨਕ ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਚਰਨੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਸੰਤਾਂ ਜਨਾਂ ਅੱਗੇ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਮਿਲਾਵੋ।੧।
ਲਾਖ ਉਲਾਹਨੇ ਮੋਹਿ ਹਰਿ ਜਬ ਲਗੁ ਨਹ ਮਿਲੈ ਰਾਮ ॥ ਮਿਲਨ ਕਉ ਕਰਉ ਉਪਾਵ ਕਿਛੁ ਹਮਾਰਾ ਨਹ ਚਲੈ ਰਾਮ ॥ ਚਲ ਚਿਤ ਬਿਤ ਅਨਿਤ ਪ੍ਰਿਅ ਬਿਨੁ ਕਵਨ ਬਿਧੀ ਨ ਧੀਜੀਐ ॥ ਖਾਨ ਪਾਨ ਸੀਗਾਰ ਬਿਰਥੇ ਹਰਿ ਕੰਤ ਬਿਨੁ ਕਿਉ ਜੀਜੀਐ ॥ ਆਸਾ ਪਿਆਸੀ ਰੈਨਿ ਦਿਨੀਅਰੁ ਰਹਿ ਨ ਸਕੀਐ ਇਕੁ ਤਿਲੈ ॥ ਨਾਨਕੁ ਪਇਅੰਪੈ ਸੰਤ ਦਾਸੀ ਤਉ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਮੇਰਾ ਪਿਰੁ ਮਿਲੈ ॥੨॥ {ਪੰਨਾ 542-543}
ਪਦਅਰਥ: ਉਲਾਹਨੇ = ਉਲਾਂਭੇ, ਗਿਲੇ। ਕਰਉ = ਕਰਉਂ, ਮੈਂ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਉਪਾਵ = ਕਈ ਹੀਲੇ {ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਉਪਾਉ’ उपाय ਤੋਂ ਬਹੁ-ਵਚਨ}। ਚਲ = ਚੰਚਲ। ਬਿਤ = ਧਨ। ਅਨਿਤ = ਨਿੱਤ ਨਾਹ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ। ਕਵਨ ਬਿਧਿ = ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੀ। ਧੀਜੀਐ = ਧੀਰਜ ਆਉਂਦੀ। ਜੀਜੀਐ = ਜੀਵਿਆ ਜਾਏ। ਰੈਨਿ = ਰਾਤ। ਦਿਨੀਅਰੁ {दिनकर = ਸੂਰਜ} ਸੂਰਜ, ਦਿਨ। ਇਕੁ ਤਿਲੈ = ਥੋੜਾ ਜਿਤਨਾ ਸਮਾ ਭੀ। ਸੰਤ = ਹੇ ਸੰਤ! ਹੇ ਗੁਰੂ! ਤਉ ਪ੍ਰਸਾਦਿ = ਤੇਰੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ।੨।
ਅਰਥ: ਜਦ ਤਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਜਦ ਤਕ (ਮੇਰੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਦੇ) ਮੈਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਉਲਾਂਭੇ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਸਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀਲੇ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਪਿਆਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੀ ਮਨ ਨੂੰ ਧੀਰਜ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਚਿੱਤ (ਧਨ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ) ਹਰ ਵੇਲੇ ਨੱਠਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ; ਤੇ, ਧਨ ਭੀ ਸਦਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਨਿਭਦਾ। ਸਾਰੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਸਿੰਗਾਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਵਿਅਰਥ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕੋਈ ਕਜ ਨਹੀਂ। ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ (ਦੁਨੀਆ ਵਾਲੀਆਂ) ਆਸਾਂ (ਵਿਆਕੁਲ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ) ਮਾਇਆ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਜਿਤਨੇ ਸਮੇ ਲਈ ਭੀ ਜਿੰਦ ਟਿਕਾਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਹੇ ਗੁਰੂ! ਮੈਂ (ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ) ਤੇਰੀ ਦਾਸੀ ਆ ਬਣੀ ਹਾਂ, ਤੇਰੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ (ਹੀ) ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ (ਮੈਨੂੰ) ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।੨।
ਸੇਜ ਏਕ ਪ੍ਰਿਉ ਸੰਗਿ ਦਰਸੁ ਨ ਪਾਈਐ ਰਾਮ ॥ ਅਵਗਨ ਮੋਹਿ ਅਨੇਕ ਕਤ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਈਐ ਰਾਮ ॥ ਨਿਰਗੁਨਿ ਨਿਮਾਣੀ ਅਨਾਥਿ ਬਿਨਵੈ ਮਿਲਹੁ ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਪਾ ਨਿਧੇ ॥ ਭ੍ਰਮ ਭੀਤਿ ਖੋਈਐ ਸਹਜਿ ਸੋਈਐ ਪ੍ਰਭ ਪਲਕ ਪੇਖਤ ਨਵ ਨਿਧੇ ॥ ਗ੍ਰਿਹਿ ਲਾਲੁ ਆਵੈ ਮਹਲੁ ਪਾਵੈ ਮਿਲਿ ਸੰਗਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਈਐ ॥ ਨਾਨਕੁ ਪਇਅੰਪੈ ਸੰਤ ਸਰਣੀ ਮੋਹਿ ਦਰਸੁ ਦਿਖਾਈਐ ॥੩॥ {ਪੰਨਾ 543}
ਪਦਅਰਥ: ਪ੍ਰਿਉ = ਪ੍ਰਭੂ = ਪਤੀ। ਸੰਗਿ = ਨਾਲ। ਦਰਸੁ = ਦਰਸਨ। ਮੋਹਿ = ਮੇਰੇ, ਮੇਰੇ ਵਿਚ। ਕਤ = ਕਿਵੇਂ? ਮਹਲਿ = ਮਹਲ ਵਿਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ। ਨਿਰਗੁਨਿ = ਗੁਣ ਹੀਨ {ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ}। ਅਨਾਥਿ = ਨਿਆਸਰੀ {ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ}। ਬਿਨਵੈ = ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਭ = ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਕਿਰਪਾ ਨਿਧੇ = ਹੇ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ! ਭੀਤਿ = ਕੰਧ। ਖੋਈਐ = ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਹਜਿ = ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ। ਨਵ ਨਿਧੇ = ਹੇ ਨੌ ਖ਼ਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ! ਗ੍ਰਿਹਿ = ਹਿਰਦੇ = ਘਰ ਵਿਚ। ਲਾਲੁ = ਪਿਆਰਾ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ। ਮਹਲੁ = ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ। ਮਿਲਿ = ਮਿਲ ਕੇ। ਸੰਗਿ = ਨਾਲ। ਮੰਗਲੁ = ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਗੀਤ। ਮੋਹਿ = ਮੈਨੂੰ।੩।
ਅਰਥ: (ਮੇਰੀ ਇਸ) ਇਕੋ ਹਿਰਦਾ-ਸੇਜ ਉਤੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ (ਮੇਰੇ) ਨਾਲ (ਵੱਸਦਾ) ਹੈ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਦਰਸਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ! ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਸੱਦਿਆ ਭੀ ਕਿਵੇਂ ਜਾਏ? ਮੇਰੇ ਵਿਚ (ਤਾਂ) ਅਨੇਕਾਂ ਅਉਗਣ ਹਨ।
ਗੁਣ-ਹੀਨ, ਨਿਮਾਣੀ, ਨਿਆਸਰੀ (ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ) ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ-ਹੇ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ। ਹੇ ਨੌ ਖ਼ਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਪ੍ਰਭੂ! ਇਕ ਪਲਕ ਮਾਤ੍ਰ ਤੇਰਾ ਦਰਸਨ ਕੀਤਿਆਂ (ਤੈਥੋਂ ਵਿਛੋੜਨ ਵਾਲੀ) ਭਟਕਣਾ ਦੀ ਕੰਧ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ ਲੀਨਤਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਹਿਰਦੇ-ਘਰ ਵਿਚ ਪਿਆਰਾ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਆ ਵੱਸਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਗੁਰੂ! ਨਾਨਕ ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਆ ਪਿਆ ਹੈ, ਤੇਰੀ ਸਰਨ ਆ ਗਿਆ ਹੈ (ਮੈਨੂੰ ਨਾਨਕ ਨੂੰ) ਪਰਮਾਤਮਾ-ਪਤੀ ਦਾ ਦਰਸਨ ਕਰਾ ਦੇ।੩।
ਸੰਤਨ ਕੈ ਪਰਸਾਦਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਰਾਮ ॥ ਇਛ ਪੁੰਨੀ ਮਨਿ ਸਾਂਤਿ ਤਪਤਿ ਬੁਝਾਇਆ ਰਾਮ ॥ ਸਫਲਾ ਸੁ ਦਿਨਸ ਰੈਣੇ ਸੁਹਾਵੀ ਅਨਦ ਮੰਗਲ ਰਸੁ ਘਨਾ ॥ ਪ੍ਰਗਟੇ ਗੁਪਾਲ ਗੋਬਿੰਦ ਲਾਲਨ ਕਵਨ ਰਸਨਾ ਗੁਣ ਭਨਾ ॥ ਭ੍ਰਮ ਲੋਭ ਮੋਹ ਬਿਕਾਰ ਥਾਕੇ ਮਿਲਿ ਸਖੀ ਮੰਗਲੁ ਗਾਇਆ ॥ ਨਾਨਕੁ ਪਇਅੰਪੈ ਸੰਤ ਜੰਪੈ ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸੰਜੋਗਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥੪॥੨॥ {ਪੰਨਾ 543}
ਪਦਅਰਥ: ਕੈ ਪਰਸਾਦਿ = ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ। ਪੁੰਨੀ = ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਨਿ = ਮਨ ਵਿਚ। ਤਪਤਿ = ਤਪਸ਼, ਸੜਨ। ਸਫਲਾ = ਮੁਬਾਰਿਕ। ਸੁ = ਉਹ। ਰੈਣੇ = ਰਾਤ। ਸੁਹਾਵੀ = ਸੁਖਾਵੀਂ। ਘਨਾ = ਬਹੁਤ। ਰਸਨਾ = ਜੀਭ। ਕਵਨ ਗੁਣ = ਕੇਹੜੇ ਕੇਹੜੇ ਗੁਣ! ਭਨਾ = ਭਨਾਂ, ਮੈਂ ਦੱਸਾਂ। ਥਾਕੇ = ਮੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਮਿਲਿ = ਮਿਲ ਕੇ। ਸਖੀ = ਸਖੀਆਂ, ਗਿਆਨ = ਇੰਦਰੇ। ਪਇਅੰਪੈ = ਚਰਨੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਤ ਜੰਪੈ = ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਜੋਗਿ = ਸੰਜੋਗ ਦੀ ਰਾਹੀਂ, ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਲੇਖ ਦੀ ਰਾਹੀਂ।੪।
ਅਰਥ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ, ਮੇਰੀ (ਚਿਰਾਂ ਦੀ) ਤਾਂਘ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਠੰਢ ਪੈ ਗਈ ਹੈ, (ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ) ਤਪਸ਼ ਬੁੱਝ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਦਿਨ (ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ) ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਰਾਤ ਸੋਹਣੀ ਹੈ (ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮਿਲਿਆ। ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ) ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਸਵਾਦ ਬਣੇ ਪਏ ਹਨ, (ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ) ਪਿਆਰੇ ਗੋਪਾਲ ਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਪਰਗਟ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜੀਭ ਨਾਲ (ਉਸ ਮਿਲਾਪ ਦੇ) ਕੇਹੜੇ ਕੇਹੜੇ ਗੁਣ (ਲਾਭ) ਦੱਸਾਂ? (ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ) ਭਟਕਣਾ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਆਦਿਕ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਰ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਮੇਰੇ ਗਿਆਨ-ਇੰਦ੍ਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਢਹਿ ਪਿਆ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਗੁਰੂ ਨੇ ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਲੇਖ ਦੀ ਰਾਹੀਂ (ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਲੇਖ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰ ਕੇ) ਮੈਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।੪।੨।
रागु बिहागड़ा महला ५ ॥ अति प्रीतम मन मोहना घट सोहना प्रान अधारा राम ॥ सुंदर सोभा लाल गोपाल दइआल की अपर अपारा राम ॥ गोपाल दइआल गोबिंद लालन मिलहु कंत निमाणीआ ॥ नैन तरसन दरस परसन नह नीद रैणि विहाणीआ ॥ गिआन अंजन नाम बिंजन भए सगल सीगारा ॥ नानकु पइअ्मपै संत ज्मपै मेलि कंतु हमारा ॥१॥ {पन्ना 542}
पद्अर्थ: अति प्रीतम = बहुत प्यारा लगने वाला। मोहना = मोह लेने वाला। घट सोहना = हरेक घट में सुशोभित है। प्रान अधारा = जिंद का आसरा। अपर अपारा = परे से परे, बेअंत। लालन = हे लाल! कंत = हे कंत! नैन = आँख। दरस परसन = दर्शनों की छूह प्राप्त करने के लिए। रैणि = रात। विहाणीआ = गुजर जाती है। अंजन = सुरमा। बिंजन = व्यंजन, भोजन। सीगारा = श्रृंगार। पइअंपै = चरणों में पड़ता है। जंपै = विनती करता है। कंतु = पति (शब्द ‘कंत’ और ‘कंतु’ में फर्क देखें)।1।
अर्थ: (हे भाई!) परमात्मा बहुत ही प्यारा लगने वाला है, सबके मन को मोह लेने वाला है, सब शरीरों में सुशोभित है, सब के जीवन का सहारा है। उस दया के घर गोपाल प्यारे की सुंदर शोभा (पसर रही) है, बड़ी बेअंत शोभा है।
हे दयालु गोबिंद! हे गोपाल! हे प्यारे कंत! मुझ निमाणी को मिल। मेरी आँखें तेरे दर्शनों की छूह (झलक) पाने के लिए तरसती रही हैं। मेरी जिंदगी की रात गुजरती जा रही है, (पर, मुझे तेरे मिलाप से पैदा होने वाली) शांति नहीं मिल रही।
जिसको गुरू के बख्शे ज्ञान का सुरमा मिल गया, जिसको (आत्मक जीवन का) भोजन हरी-नाम मिल गया, उसके सारे (आत्मिक) श्रृंगार सफल हो गए। नानक संत जनों की चरण पड़ता है, संत-जनों के आगे अरजोई करता है, कि मुझे मेरा प्रभू-पति मिलाओ।1।
लाख उलाहने मोहि हरि जब लगु नह मिलै राम ॥ मिलन कउ करउ उपाव किछु हमारा नह चलै राम ॥ चल चित बित अनित प्रिअ बिनु कवन बिधी न धीजीऐ ॥ खान पान सीगार बिरथे हरि कंत बिनु किउ जीजीऐ ॥ आसा पिआसी रैनि दिनीअरु रहि न सकीऐ इकु तिलै ॥ नानकु पइअ्मपै संत दासी तउ प्रसादि मेरा पिरु मिलै ॥२॥ {पन्ना 542-543}
पद्अर्थ: उलाहने = गिले शिकवे। करउ = करूँ। उपाव = कई तरीके (‘उपाउ’, उपाय का बहुवचन)। चल = चंचल। बित = धन। अनित = नित्य ना रहने वाला। कवन बिधि = किस तरह भी। धीरीजै = धैर्य आता। जीजीअै = जीआ जाए। रैनि = रात। दिनीअरु = दिनकर, सूर्य। इकु तिलै = थोड़ा जितना समय भी। संत = हे संत! हे गुरू! तउ प्रसादि = तेरी कृपा से।2।
अर्थ: जब तक परमात्मा नहीं मिलता, तब तक (मेरी भूलों के) मुझे लाखों उलाहमें मिलते हैं। मैं परमात्मा को मिलने के लिए अनेकों यतन करती हूँ, पर मेरी कोई पेश नहीं पड़ती। प्यारे प्रभू के मिलाप के बिना किसी तरह भी मन को धैर्य नहीं आता, चिक्त (धन की खातिर) हर वक्त भागा फिरता है, और, धन भी सदा साथ नहीं निभता। सारे खाने-पीने श्रृंगार प्रभू-पति के बिना व्यर्थ हैं, प्रभू-पति के बिना जीवन के कोई मायने नहीं। प्रभू-पति के बिना (दुनियावी) आशाएं (व्याकुल किए रखती हैं) माया की तृष्णा दिन-रात लगी रहती है। रक्ती भर समय के लिए भी जीवात्मा ठहराव में नहीं आती। नानक विनती करता है– हे गुरू! मैं (जीव-स्त्री) तेरी दासी आ बनी हूँ, तेरी कृपा से (ही) मेरा प्रभू पति (मुझे) मिल सकता है।2।
सेज एक प्रिउ संगि दरसु न पाईऐ राम ॥ अवगन मोहि अनेक कत महलि बुलाईऐ राम ॥ निरगुनि निमाणी अनाथि बिनवै मिलहु प्रभ किरपा निधे ॥ भ्रम भीति खोईऐ सहजि सोईऐ प्रभ पलक पेखत नव निधे ॥ ग्रिहि लालु आवै महलु पावै मिलि संगि मंगलु गाईऐ ॥ नानकु पइअ्मपै संत सरणी मोहि दरसु दिखाईऐ ॥३॥ {पन्ना 543}
पद्अर्थ: प्रिउ = प्रभू पति। संगि = साथ। दरसु = दर्शन। मोहि = मेरे, मेरे में। कत = कैसे? महलि = महल में, प्रभू की हजूरी में। निरगुनि = गुणहीन (स्त्री लिंग)। अनाथि = निआसरी (स्त्री लिंग)। बिनवै = बिनती करती है। प्रभ = हे प्रभू! किरपा निधे = हे कृपा के खजाने! भीति = दीवार। खोइअै = दूर हो जाती है। सहजि = आत्मिक अडोलता में। नव निधे = हे नौ खजानों के मालिक! ग्रिहि = हृदय घर में। लालु = प्यारा सुंदर प्रभू। महलु = प्रभू की हजूरी। मिलि = मिल के। संगि = साथ। मंगलु = खुशी का गीत। मोहि = मुझे।3।
अर्थ: (मेरी इस) एक ही हृदय-सेज पर प्रभू-पति (मेरे) साथ (बसता) है, पर मुझे दर्शन प्राप्त नहीं होता! मुझे प्रभू की हजूरी में बुलाया भी कैसे जाए? मेरे में तो अनेकों अवगुण हैं।
गुण हीन, निमाणी, निआसरी (जीव-स्त्री) विनती करती है– हे कृपा के खजाने प्रभू! मुझे मिल। हे नौ खजानों के मालिक प्रभू! एक पलक मात्र तेरे दर्शन करने से (तुझसे विछुड़ने वाली) भटकना की दीवार दूर हो जाती है, आत्मक अडोलता में लीनता हो जाती है।
जब जीव-स्त्री के हृदय-घर में प्यारा प्रभू-पति आ बसता है जब जीव-स्त्री प्रभू की हजूरी प्राप्त कर लेती है, तब प्रभू के साथ मिल के खुशी के गीत गाए जा सकते हैं। हे गुरू! नानक तेरे चरणों में आ पड़ा है, तेरी शरण आ गया है (मुझे नानक को) परमात्मा पति के दर्शन करवा दे।3।
संतन कै परसादि हरि हरि पाइआ राम ॥ इछ पुंनी मनि सांति तपति बुझाइआ राम ॥ सफला सु दिनस रैणे सुहावी अनद मंगल रसु घना ॥ प्रगटे गुपाल गोबिंद लालन कवन रसना गुण भना ॥ भ्रम लोभ मोह बिकार थाके मिलि सखी मंगलु गाइआ ॥ नानकु पइअ्मपै संत ज्मपै जिनि हरि हरि संजोगि मिलाइआ ॥४॥२॥ {पन्ना 543}
पद्अर्थ: कै परसादि = की कृपा से। पुंनी = पूरी हो गई है। मनि = मन में। तपति = तपश, जलन। सफला = मुबारक। सु = वह। रैणे = रात। सुहावी = सुखदाई। घना = बहुत। रसना = जीभ। कवन गुण = कौन कौन से गुण! भना = मैं बताऊँ। थाके = खत्म हो गए हैं। मिलि = मिल के। सखी = सखियां, ज्ञानेंद्रियां। पइअंपै = चरणों में पड़ता है। संत जंपै = गुरू के आगे अरजोई करता है। संजोगि = संयोग के द्वारा, मिलाप के लेख द्वारा।4।
अर्थ: सतिगुरू की कृपा से मैंने परमात्मा ढूंढ लिया है, मेरी (चिरों की) चाहत पूरी हो गई है, मेरे मन में ठण्ड पड़ गई है, (मेरे अंदर से तृष्णा की) तपश बुझ गई है। वह दिन (मेरे वास्ते) भाग्यशाली है वह रात सुहानी है (जब मुझे परमात्मा मिला। मिलाप के कारण मेरे अंदर) बहुत सारी खुशियां-आनंद-स्वाद बन गए हैं, (मेरे हृदय में) प्यारे गोपाल गोबिंद जी प्रगट हो गए हैं, मैं अपनी जीभ से (उस मिलाप के) कौन-कौन से गुण (लाभ) बताऊँ? (मेरे अंदर से) भटकना, लोभ, मोह आदि सारे विकार दूर हो गए हैं, मेरी ज्ञानेन्द्रियां मिल के सिफत-सालाह के गीत गा रही हैं। अब नानक गुरू के चरणों में गिर पड़ा है, गुरू के आगे ही अरजोई करता रहता है, क्योंकि उस गुरू ने मिलाप के लेख के द्वारा (मिलाप के लेख को उजागर करके) मुझे परमात्मा से मिला दिया है।4।2।
Raag Bihaagraa, Fifth Mehl:
He is dear to me; He fascinates my mind; He is the ornament of my heart, the support of the breath of life.
The Glory of the Beloved, Merciful Lord of the Universe is beautiful; He is infinite and without limit.
O Compassionate Sustainer of the World, Beloved Lord of the Universe, please, join with Your humble soul-bride.
My eyes long for the Blessed Vision of Your Darshan; the night passes, but I cannot sleep.
I have applied the healing ointment of spiritual wisdom to my eyes; the Naam, the Name of the Lord, is my food. These are all my decorations.
Prays Nanak, let’s meditate on the Saint, that he may unite us with our Husband Lord. ||1||
I endure thousands of reprimands, and still, my Lord has not met with me.
I make the effort to meet with my Lord, but none of my efforts work.
Unsteady is my consciousness, and unstable is my wealth; without my Lord, I cannot be consoled.
Food, drink and decorations are useless; without my Husband Lord, how can I survive?
I yearn for Him, and desire Him night and day. I cannot live without Him, even for an instant.
Prays Nanak, O Saint, I am Your slave; by Your Grace, I meet my Husband Lord. ||2||
I share a bed with my Beloved, but I do not behold the Blessed Vision of His Darshan.
I have endless demerits – how can my Lord call me to the Mansion of His Presence?
The worthless, dishonored and orphaned soul-bride prays, “Meet with me, O God, treasure of mercy”.
The wall of doubt has been shattered, and now I sleep in peace, beholding God, the Lord of the nine treasures, even for an instant.
If only I could come into the Mansion of my Beloved Lord’s Presence! Joining with Him, I sing the songs of joy.
Prays Nanak, I seek the Sanctuary of the Saints; please, reveal to me the Blessed Vision of Your Darshan. ||3||
By the Grace of the Saints, I have obtained the Lord, Har, Har.
My desires are fulfilled, and my mind is at peace; the fire within has been quenched.
Fruitful is that day, and beauteous is that night, and countless are the joys, celebrations and pleasures.
The Lord of the Universe, the Beloved Sustainer of the World, has been revealed. With what tongue can I speak of His Glory?
Doubt, greed, emotional attachment and corruption are taken away; joining with my companions, I sing the songs of joy.
Prays Nanak, I meditate on the Saint, who has led me to merge with the Lord, Har, Har. ||4||2||
